जागतिक उपासमार निर्देशांक यादीत भारताला १०३वे स्थान
- Concern worldwide आणि Welthungerhilfe यांनी जाहीर केलेल्या ११९ देशांच्या जागतिक उपासमार निर्देशांक यादीत भारताला १०३वे स्थान प्राप्त झाले.
- गेल्यावर्षीच्या तुलनेत (१००व्या स्थानावरून) भारताची ३ स्थानांनी घसरण झाली आहे. तसेच भारतातली उपासमार संबंधी पातळी ‘गंभीर’ म्हणून वर्गीकृत करण्यात आली आहे.
- भारतात कुपोषित लोकांची संख्या २०००सालच्या १८.२ टक्क्यावरून २०१८साली १४.८ टक्के इतकी कमी झाली आहे.
- तर याच काळात बाल मृत्युदर ९.२ टक्क्यावरून ४.३ टक्क्यांपर्यंत कमी झाला आहे आणि खुंटीत वाढ असलेल्या लोकसंख्येचे प्रमाण ५४.२ टक्क्यावरून ३८.४ टक्के झाले आहे.
- या यादीमध्ये भारताची शेजारी राष्ट्रे चीन २५व्या, श्रीलंका ६७व्या, नेपाळ ७२व्या, बांगलादेश ८६व्या तर पाकिस्तान १०६व्या स्थानी आहे.
- या यादीमध्ये बेलारूस, क्युबा, एस्टोनिया, कुवैत, लाटविया, क्रोएशिया, माँटेनिग्रो, रोमानिया, तुर्की, युक्रेन हे देश आघाडीवर आहेत.
- झिम्बाब्वे आणि सोमालियामध्ये कुपोषण दर सर्वात जास्त आहे. ईस्ट-तिमोर, इरिट्रिया व बुरुंडी या देशांमध्ये बालकांच्या वाढीचा दर सर्वात कमी आहे. दक्षिण सुदानमध्ये लहान मुलांमध्ये कुपोषणाचे प्रमाण सर्वाधिक आहे.
- चाड, हैती, मादागास्कर, सिएरा लिओन, यमन आणि जाम्बिया या देशांमधील उपासमारीची स्थिती फारच वाईट आहे. हिंसा, राजकीय अस्थिरता आणि दारिद्र्य ही यामागची मुख्य कारणे आहेत.
- २०१३ ते २०१७ या काळातल्या माहितीच्या आधारे हा निर्देशांक तयार करण्यात आला आहे. त्यासाठी पुढील ४ निर्देशक विचारात घेण्यात आले आहेत.
- एकूण लोकसंख्येमध्ये कुपोषित असणाऱ्या व्यक्तींचे प्रमाण
- ५ वर्षाखालील बालकांमधील कुपोषित असणाऱ्या बालकांचे प्रमाण
- ५ वर्षाखालील बालकांमधील खुंटलेली वाढ असणाऱ्या बालकांचे प्रमाण
- ५ वर्षाखालील बालकांमधील बाल मृत्यूदर
जागतिक उपासमार निर्देशांक
- जागतिक उपासमार निर्देशांक (Global Hunger Index) हे देशातील उपासमारीच्या परिस्थितीचे मापन करण्याचे एक बहुमितीय साधन आहे.
- हा निर्देशांक वर्षातून एकदा प्रसिद्ध केला जातो. इंटरनॅशनल फूड पॉलिसी रिसर्च इंस्टीट्यूट (आईएफपीआरआय) या संस्थेने हा निर्देशांक तयार केला.
- २००६मध्ये Welthungerhilfe या एनजीओच्या सहाय्याने प्रथम प्रसिद्ध केला. २००७पासून Concern Worldwide या एनजीओने सहप्रकाशक म्हणून सहभागी होण्यास सुरूवात केली.
- हा निर्देशांक ० ते १०० या दरम्यान मोजला जातो. शून्य याचा अर्थ शून्य उपासमार आणि १०० याचा अर्थ पूर्ण उपासमार.
स्टॅनफोर्डला जगातील सर्वात अभिनव विद्यापीठाचा किताब
- स्टॅनफोर्ड विद्यापीठाला रॉयटर्स न्यूज एजन्सीच्या क्रमवारीमध्ये जगातील सर्वात अभिनव (इनोवेटिव) विद्यापीठाचा किताब मिळाला आहे.
- रॉयटर्सच्या ‘Top 100 World’s Most Innovative University’ या क्रमवारीत विद्यापीठांना नवीन तंत्रज्ञान, प्रगत विज्ञान आदींच्या विकासासाठी सन्मानित केले जाणार आहे.
- ही क्रमवारी सर्वप्रथम २०१५मध्ये प्रसिध्द करण्यात आली होती. या यादीत अद्याप कोणत्याही भारतीय विद्यापीठाला स्थान मिळविता आलेले नाही.
- या १०० विद्यापीठांच्या यादीत ४८ विद्यापीठे उत्तर अमेरिकेमधून, २३ विद्यापीठे आशिया, २७ विद्यापीठे युरोप आणि २ विद्यापीठे मध्यपूर्वमधील आहेत.
- या यादीत दक्षिण अमेरिका, आफ्रिका आणि ओशनियातील एकही विद्यापीठाचा समावेश नाही.
- या यादीत ५ चीनी विद्यापीठांचा समावेश आहे. अमेरिकेच्या स्टॅनफोर्ड विद्यापीठाने या यादीत चौथ्यांदा प्रथम स्थान मिळविले आहे.
या यादीतील टॉप ५ विद्यापीठे
- स्टैनफोर्ड विद्यापीठ, अमेरिका
- मेसाचुसेट्स इंस्टिट्यूट ऑफ टेक्नोलॉजी, अमेरिका
- हार्वर्ड विद्यापीठ, अमेरिका
- पेनसिलवेनिया विद्यापीठ, अमेरिका
- वाशिंगटन विद्यापीठ, अमेरिका
नीती आयोगाचा मायक्रोसॉफ्ट इंडियाशी सामंजस्य करार
- सरकारचा मुख्य थिंकटँक असलेल्या नीती आयोगाने कृषी आणि आरोग्य क्षेत्रात कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या वापरासाठी मायक्रोसॉफ्ट इंडियाशी सामंजस्य करार केला.
- यामुळे नीती आयोगाला जनकल्याणासाठी नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर करण्यास मदत मिळेल.
- या करारानुसार मायक्रोसॉफ्ट नीती आयोगाला ॲडवांस्ड आर्टिफिशियल इंटेलिजंस सोल्यूशन्स प्रदान करेल.
- या नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर नीती आयोग कृषी आणि आरोग्य क्षेत्रातील विविध समस्या सोडविण्यासाठी करेल.
लेखिका मेरिस कोंदे यांना न्यू अकॅडमी पारितोषिक
- साहित्याच्या नोबेल पुरस्काराचा विरोध म्हणून सुरु करण्यात आलेले साहित्यातील न्यू अकॅडमी पारितोषिक लेखिका मेरिस कोंदे यांना मिळाले आहे.
- ४७ लेखकांमधून मेरिस यांची या पुरस्कारासाठी निवड करण्यात आली आहे. त्यांनी २०पेक्षा जास्त कादंबऱ्या लिहिल्या आहेत. देसिरादा, सेगु आणि क्रासिंग द मॅन्ग्रोव या त्यांच्या मुख्य कादंबऱ्या आहेत.
साहित्यातील न्यू अकॅडमी पारितोषिक
- हा पुरस्कार ‘न्यू अकॅडमी’ने सुरु केला आहे. न्यू अकॅडमीमध्ये १००पेक्षा जास्त स्वीडिश लेखक, कलाकार आणि पत्रकार आहेत.
- साहित्यातील नोबल पुरस्कार विजेत्यांची निवड करणाऱ्या स्वीडिश अकादमीचा विरोध म्हणून या अकॅडमीची स्थापना करण्यात आली आहे.
- स्वीडिश अकादमीशी संबंधित फोटोग्राफर जीन क्लॉड अर्नाल्ट याच्यावर लैंगिक शोषण आणि आर्थिक हितसंबधांवरुन गभीर आरोप झाल्यामुळे वाद निर्माण झाला होता.
- अर्नाल्टने अॅकॅडमीची सदस्य असलेल्या एका महिलेशी विवाह केला आहे. तसेच अॅकॅडमीने अर्नाल्टच्या क्लबलाही अनेक वर्षे आर्थिक सहाय्य केले आहे.
- या वादानंतर जीन क्लॉड अर्नाल्टला ऑक्टोबरमध्ये दोन वर्षांची शिक्षाही सुनाविण्यात आली होती.
- त्यामुळे अॅकॅडमीतील १८ आजीवन सदस्यांनी अॅकॅडमीच्या कामकाजात सहभागी होण्यास नकार दिला.
- या पार्श्वभूमीवर स्वीडिश अकादमीने २०१८चा साहित्यातील नोबेल पुरस्कार न देण्याचा निर्णय घेतला आहे.
भारतीय नौदलामध्ये प्रथमच डीएसआरव्ही समाविष्ट
- भारतीय नौदलामध्ये प्रथमच बचावकार्यात वापरण्यात येणारे डीएसआरव्ही (DSRV: Deep Submergence Rescue Vessel) वाहन समाविष्ट करण्यात आले.
- यामुळे भारतीय नौदलाच्या पाणबुडी बचाव क्षमतेमध्ये वाढ झाली असून, हे आधुनिक वेसल असणाऱ्या निवडक देशांच्या पंक्तीत भारताला स्थान मिळाले आहे.
- सध्या अमेरिका, चीन, रशिया, जपान, दक्षिण कोरिया, इंग्लंड, स्वीडन आणि ऑस्ट्रेलियाकडे डीएसआरव्ही आहेत.
- भारताचे हे पहिले डीएसआरव्ही मुंबईच्या नौदलाच्या तळावर ठेवण्यात आले आहे. या वाहनाला संकटकाळात कोणत्याही ठिकाणी हवा, पाणी किंवा जमिनीवरील मार्गाने नेले जाऊ शकते.
- अशाच प्रकारचे दुसरे डीएसआरव्ही २०१९मध्ये विशाखापट्टणममध्ये समाविष्ट करण्यात येणार आहे.
- डीएसआरव्हीचा उपयोग आपत्कालीन स्थितीत बुडालेल्या अथवा दुर्घटनाग्रस्त पाणबुड्यांमधून सैनिकांना वाचविण्यासाठी केला जातो.
- याशिवाय समुद्राच्या किनारपट्टीवर केबल पसरविण्यासाठी यासारख्या इतर अनेक कार्यांसाठी देखील याचा वापर केला जातो.
सीएसआयआर महासंचालकपदी डॉ. शेखर मांडे
- केंद्रीय मंत्रिमंडळाच्या निवड समितीने डॉ. शेखर मांडे यांना वैज्ञानिक व औद्योगिक संशोधन परिषदेच्या (सीएसआयआर) महासंचालकपदी नियुक्त केले.
- ते गिरीश साहनी यांची जागा घेतील. गिरीश साहनी ऑगस्ट २०१८मध्ये सेवानिवृत्त झाले होते.
- या संस्थेचे सर्वोच्च पद डॉ. मांडे यांच्या रूपाने दुसऱ्यांदा महाराष्ट्राकडे आले आहे. यापूर्वी डॉ. रघुनाथ माशेलकर यांनी या पदावर काम केले आहे.
- शेखर मांडे हे एक स्ट्रक्चरल बायोलॉजिस्ट आहेत. सध्या ते पुण्यातील राष्ट्रीय पेशी विज्ञान केंद्राचे (एनसीसीएस) संचालक म्हणून कार्यरत आहेत.
- त्यांनी डीएनए फिंगरप्रिंटिंग आणि डायग्नोस्टिक्स सेंटर, हैदराबाद येथेही काम केले आहे. राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या विज्ञान भारतीशीही ते संबंधित आहेत.
- इंडियन नॅशनल सायन्स अॅकेडमी आणि नॅशनल अॅकेडमी ऑफ सायन्सेस या महत्त्वाच्या विज्ञान संस्थांचे ते मानद सदस्य आहेत.
- २००५मध्ये त्यांना विज्ञान क्षेत्रातील मानाच्या शांतिस्वरूप भटनागर पुरस्काराने गौरविण्यात आले होते.
वैज्ञानिक आणि औद्योगिक संशोधन परिषद
- इंग्रजी: Council of Scientific and Industrial Research (CSIR)
- स्थापना: २६ सप्टेंबर १९४२ (नवी दिल्ली येथे)
- मुख्यालय: नवी दिल्ली
- ही भारत सरकारच्या विज्ञान व तंत्रज्ञान मंत्रालयाची एक स्वायत्त संस्था आहे. देशाचे पंतप्रधान सीएसआयआरचे अध्यक्ष असतात.
- ही भारतातील सर्वात मोठी संशोधन आणि विकास संस्था आहे. देशभरात सुमारे ३८ राष्ट्रीय संशोधन प्रयोगशाळा या संस्थेद्वारे चालविल्या जातात.
- विज्ञानाच्या विविध शाखांत संशोधन करतानाच उद्योग आणि संशोधन क्षेत्र यांच्यात दुवा साधण्यासाठी तसेच देशाला विज्ञानाभिमुख करण्यासाठी ही संस्था प्रयत्नशील आहे.
युवा ऑलिम्पिक स्पर्धेत लक्ष्य सेनला रौप्यपदक
- अर्जेंटिना येथे सुरु असलेल्या युवा ऑलिम्पिक स्पर्धेत भारताच्या लक्ष्य सेन याने बॅडमिंटनमध्ये रौप्यपदकाची कमाई केली.
- पुरुष एकरी गटात अंतिम फेरीत चीनच्या शिफाइंग ली याने त्याला २१-१५, २१-१९ अशा सरळ गेममध्ये पराभूत केले.
ग्रीष्मकालीन युवा ऑलिम्पिक स्पर्धा २०१८
- या स्पर्धांचे आयोजन अर्जेंटिनाची राजधानी बूएनोस एरेस येथे करण्यात आले आहे. युवा ऑलिंपिकची ही तिसरी आवृत्ती आहे.
- या स्पर्धेच्या उद्घाटन समारंभात भारतीय युवा नेमबाज मनु भाकर भारतीय संघाची ध्वजवाहक होती.
- या स्पर्धांमध्ये २०६ देश सहभागी होत आहेत. कोसोवा आणि दक्षिण सुदान हे देश पहिल्यांदाच युवा ऑलिंपिकमध्ये भाग घेत आहेत.
- या स्पर्धांचे आयोजन ६ ते १३ ऑक्टोबर दरम्यान होणार आहे. यावेळी भारतातर्फे सर्वात मोठा संघ युवा ऑलिंपिक स्पर्धांमध्ये पाठविला जात आहे.
- या ग्रीष्मकालीन युवा ऑलिंपिकमध्ये ३२ खेळांमध्ये २४१ इव्हेंट्सचे आयोजन केले जाणार आहे.
- आशियाच्या बाहेर आयोजित करण्यात आलेली ही पहिलीच युवा ग्रीष्मकालीन ऑलिंपिक स्पर्धा आहे.
- २०१०मध्ये युवा ग्रीष्मकालीन ऑलिंपिकचे आयोजन सिंगापूरमध्ये तर २०१४मध्ये नानजिंग (चीन) येथे करण्यात आले होते.
- २०१४साली नानजिंग येथे झालेल्या युवा ऑलिंपिकमध्ये भारताने १ सुवर्ण व १ रौप्य अशी २ पदकांची कमाई केली होती.
- पुढील ग्रीष्मकालीन युवा ऑलिंपिक स्पर्धांचे आयोजन २०२२मध्ये डकार (सेनेगल) येथे होणार आहे.
१४ ऑक्टोबर: शहीद लेफ्टनंट अरुण खेतरपाल जन्मदिन
- सेकंड लेफ्टनंट अरुण खेतरपाल हे भारतीय सैन्यातील अधिकारी होते. त्यांचा जन्म १४ ऑक्टोबर १९५० रोजी पुणे येथे झाला होता.
- अरुण खेतरपाल यांनी १९६७मध्ये राष्ट्रीय संरक्षण प्रबोधिनीमध्ये प्रवेश घेतला. तेथून उत्तीर्ण झाल्यावर त्यांनी भारतीय सैनिकी अकादमीमध्ये प्रवेश घेतला.
- जून १९७१मध्ये त्यांना १७ पूना हॉर्सेसमध्ये तैनात केले गेले. ते भारतीय सैन्याच्या कोर ऑफ इंजिनीयर्समध्ये अधिकारी होते.
- १९७१च्या भारत पाकिस्तान युद्धातील बसंतपुरच्या लढाईमध्ये वयाच्या २१व्या वर्षी ते शहीद झाले.
- या लढाईमध्ये त्यांनी दाखविलेल्या शौर्याबद्दल त्यांना परमवीर चक्र हा भारताचा सर्वोच्च लष्करी बहुमान मरणोत्तर दिला गेला. परमवीर चक्र पुरस्कार जिंकणारे ते सर्वात तरुण सैनिक आहेत.
परमवीर चक्र पुरस्कार
- परमवीर चक्र हा भारताचा सर्वोच्य सैन्य पुरस्कार असून युद्धकाळात गाजवलेल्या अतुलनीय कामगिरी बाबत हा पुरस्कार देण्यात येतो.
- आतापर्यंत २१ परमवीर चक्र पुरस्कार प्रदान करण्यात आले असून त्यातले १४ पुरस्कार हे मरणोत्तर आहेत.
- या पुरस्कारांची सुरुवात २६ जानेवारी १९५० पासून झाली. देशातील सर्वोच्च सन्मान भारतरत्ननंतर हा सर्वाधिक प्रतिष्ठेचा पुरस्कार मानला जातो.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा