भारत-रशिया दरम्यान झालेले ८ करार
- रशियाचे अध्यक्ष व्लादिमीर पुतीन यांच्या भारत भेटीदरम्यान भारत आणि रशिया यांच्यात झालेले ८ सामंजस्य करार.
- भारत आणि रशिया यांच्या परराष्ट्र व्यवहार मंत्रालयात २०१९-२३ या काळासाठी सल्लामसलतीसाठी करार.
- रशियाचे आर्थिक विकास मंत्रालय आणि भारताचा नीति आयोग यांच्यात सामंजस्य करार.
- भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (इस्रो) आणि फेडरल स्पेस एजन्सी, रशिया (ROSCOSMOS) यांच्यात मानवासहित अवकाश भरारी कार्यक्रमाबाबत सामंजस्य करार.
- भारत आणि रशिया यांच्यात रेल्वे क्षेत्रातला सहकार्य करार.
- आण्विक क्षेत्रात संकल्पना आणि सहकार्य अंमलबजावणी संदर्भातला कृती आराखडा.
- परिवहन शिक्षण क्षेत्रात सहकार्य विकासाबाबत रशियाचे परिवहन मंत्रालय आणि भारतीय रेल्वे यांच्यातला सामंजस्य करार.
- सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग क्षेत्रातल्या सहकार्याबाबत भारताच्या राष्ट्रीय लघु उद्योग महामंडळ (एनएसआयसी) आणि रशियाच्या लघु आणि मध्यम व्यापार महामंडळ (आरएसएमबी) यांच्यातला सामंजस्य करार.
- खत क्षेत्रात रशियन डायरेक्ट इनव्हेसमेंट फंड (आरडीआयएफ), आणि पीजेएससी फॉसॲग्रो आणि इंडियन पोटॅश लिमिटेड यांच्यात करार.
बिहारमध्ये स्थापन होणार राष्ट्रीय डॉल्फिन संशोधन केंद्र
- बिहारमधील पटना विद्यापीठातील गंगा नदीच्या किनाऱ्यावर राष्ट्रीय डॉल्फिन संशोधन केंद्र उभारण्यात येणार आहे.
- हे भारत आणि आशियामधील पहिले डॉल्फिन संशोधन केंद्र असेल. डॉल्फिन दिन म्हणजेच ५ ऑक्टोबर रोजी यासंबंधी घोषणा करण्यात आली.
- डॉल्फिनची संख्या सतत कमी होत असल्याने, डॉल्फिन संरक्षणाच्या प्रयत्नांमध्ये या केंद्राची भूमिका महत्त्वपूर्ण असेल.
- देशातील डॉल्फिनची संख्या सुमारे ३००० आहे. त्यापैकी अर्धे डॉल्फिन बिहार राज्यात आहेत.
गंगा नदीतील डॉल्फिन
- गंगा नदीतील डॉल्फिन जगातील ताज्या (गोड्या) पाण्यात आढळणाऱ्या डॉल्फिनच्या ४ प्रजातींपैकी एक आहेत. त्याचे शास्त्रीय नाव प्लॅटानिस्टा गॅंगेटिका आहे.
- हे डॉल्फिन भारताव्यतिरिक्त यांगत्जी नदी, पाकिस्तानची सिंधू नदी आणि अमेझॉन नदीमध्ये आढळतात.
- गंगा नदीत आढळणारे डॉल्फिन भारताचा राष्ट्रीय जलचर प्राणी आहे. भारत, नेपाळ आणि बांग्लादेशात गंगा नदीतील डॉल्फिन आढळतात.
- हे डॉल्फिन जवळजवळ अंध असतात. शिकार शोधण्यासाठी, धोक्यापासून बचावासाठी ते अल्ट्रासॉनिक ध्वनिलहरींचा वापर करतात.
- हे डॉल्फिन सहसा ५-८ मीटर खोल पाण्यात राहतात, जेथे त्यांना खाण्यासाठी पुरेसे मासे मिळतात.
धोका आणि संरक्षण
- यांना माशांच्या जाळ्यात अडकण्याचा, तेल व मांसासाठी शिकारीचा आणि कृषी व औद्योगिक रसायनांमुळे होणाऱ्या जल प्रदूषणाचा धोका आहे.
- नदीवर बांधण्यात आलेल्या धरणांमुळे या डॉल्फिन्सच्या संख्येत मोठी घट झाली आहे. या धरणांमुळे डॉल्फिन्स विखुरले जातात आणि त्यामुळे त्यांच्या प्रजननाचा दर कमी होत आहे.
- भारतीय वन्यजीवन (संरक्षण) कायदाच्या पहिल्या अनुसूचीमध्ये गंगा नदीतील डॉल्फिनचा समावेश करण्यात आला आहे.
- आंतरराष्ट्रीय निसर्ग संरक्षण संघटनेनेही (आययूसीएन) या डॉल्फिनला लुप्तप्राय प्रजाती घोषित केली आहे.
- १९९७मध्ये पर्यावरण मंत्रालयाने गंगा नदी संरक्षणाचा कार्यक्रम सुरू केला, ज्यामध्ये या डॉल्फिनच्या संख्येसाठी वैज्ञानिक डेटाबेस तयार करण्याची योजना आखण्यात आली.
- बिहारच्या भागलपूर जिल्ह्यात विक्रमशिला गंगेटिक डॉल्फिन अभयारण्य आहे. तो देशातील एकमेव डॉल्फिन अभयारण्य असून, ते गंगा नदीत ५० किमीहून अधिक भागात पसरलेले आहे.
निधन: नोबेल पुरस्कार विजेते वैज्ञानिक डॉ. लियोन लेडरमन
- गॉड पार्टिकल म्हणजेच हिग्ज बोसॉनच्या संशोधनात महत्वपूर्ण कार्य करणारे भौतिकशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार विजेते वैज्ञानिक डॉ. लियोन लेडरमन यांचे ३ ऑक्टोबर रोजी वयाच्या ९६व्या वर्षी निधन झाले.
- हिग्ज बोसॉन हा मूलकण भौतिकशास्त्राच्या प्रमाण प्रतिकृतीमधील एका कणाचा प्रकार आहे. हा कण अस्तित्वात असावा असे भाकीत १९६४ मध्ये वर्तवण्यात आले होते.
- जगभरातील अनेक वैज्ञानिक यासाठी काम करीत होते. डॉ. लियोन लेडरमन हे त्यातील एक होते.
डॉ. लियोन लेडरमन
- लियोन यांचा जन्म १५ जुलै १९२२ रोजी न्यूयॉर्क शहरात झाला. तेथेच शालेय शिक्षण घेतल्यानंतर रसायनशास्त्र विषय घेऊन ते पदवीधर झाले.
- दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात ३ वर्षे त्यांनी अमेरिकी सैन्यात काढली. या काळात त्यांनी भौतिकशास्त्राचा अभ्यास सुरू केला.
- नंतर सैन्यदलातील नोकरी सोडून त्यांनी कोलंबिया विद्यापीठात प्रवेश घेतला. तिथेच त्यांनी संशोधन करून पीएचडी मिळविली.
- १९५८मध्ये ते याच विद्यापीठात भौतिकशास्त्राचे प्राध्यापक बनले. २ वर्षांनंतर त्यांनी आधी फोर्ड फाऊंडेशनचे फेलो म्हणून २ वर्षे काम केले.
- तेथून ते फर्मिलॅबचे संचालक बनले. विज्ञानविषयक चळवळीतही त्यांचा उल्लेखनीय सहभाग होता.
- १९९१मध्ये लियोन हे ‘अमेरिकन असोसिएशन फॉर अॅडव्हान्समेंट ऑफ सायन्स’चे अध्यक्ष बनले.
- शालेय अभ्यासक्रमात इतर विषयांच्या तुलनेत भौतिकशास्त्राला प्राधान्य मिळावे यासाठी काही शास्त्रज्ञांनी ‘फिजिक्स फर्स्ट’ ही स्वतंत्र चळवळ अमेरिकेत सुरू केली. लियोन हे त्यातील एक प्रमुख होते.
- ‘द गॉड पार्टिकल’ हे त्यांचे पुस्तक तेव्हा जगभरात गाजले.
- १९८८मध्ये म्यूऑन न्यूट्रिनोच्या शोधाबद्दल त्यांना भौतिकशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार मिळाला होता. या शोधात मेल्विन श्वार्त्झ व जॅक स्टीनबर्गर हेही सहभागी असल्याने या तिघांनाही हा पुरस्कार विभागून देण्यात आला.
- याशिवाय त्यांना वूल्फ पारितोषिक, अर्नेस्ट ओ लॉरेन्स पदक असे अनेक प्रतिष्ठेचे मानसन्मान मिळाले.
- अखेरच्या काळात त्यांना असाध्य रोगाने ग्रासले. यावरील उपचार खूपच महागडे असल्याने शेवटी त्यांना हा खर्च भागवण्यासाठी नोबेल पारितोषिकाचे पदकही विकावे लागले.
हिग्ज बोसॉन
- हिग्ज बोसॉन हा मूलकण भौतिकशास्त्राच्या प्रमाण प्रतिकृतीमधील एका कणाचा प्रकार आहे. त्याला देवकण (गॉड पार्टिकल) असेही म्हणतात.
- हिग्स बोसॉन हे नाव ब्रिटिश शास्त्रज्ञ पीटर हिग्स आणि भारतीय शास्त्रज्ञ सत्येंद्रनाथ बोस यांच्यावरून ठेवण्यात आले आहे. कलकत्त्यातल्या बोस यांचे हे मूलकण शोधण्यात मूलभूत योगदान आहे.
- डॉ. पीटर हिग्ज आणि फ्रँकस एंग्लर्ट यांनी या हा कण अस्तित्वात असावा असे भाकित १९६४मध्ये केले गेले होते.
- ४ जुलै २०१२ रोजी जिनिव्हाजवळील लार्ज हॅड्रॉन कोलायडर ह्या प्रयोगशाळेत दोन वेगळ्या संघांनी अनेक प्रयोगाअंती हिग्ज बोसॉनचे अस्तित्व सिद्ध केले.
- या कणांचा शोध लावणारे ब्रिटनचे पीटर हिग्ज आणि बेल्जियमचे फ्रँकस एंग्लर्ट या शास्त्रज्ञांना २०१३चा भौतिकशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार मिळाला.
युएन निशस्त्रीकरण परिषदेसाठी पंकज शर्मा स्थायी प्रतिनिधी
- संयुक्त राष्ट्र निशस्त्रीकरण परिषदेसाठी भारताचे स्थायी प्रतिनिधी म्हणून पंकज शर्मा यांना नियुक्त करण्यात आले आहे. ते अमरदीप गिल यांची जागा घेतील.
- पंकज शर्मा सध्या परराष्ट्र मंत्रालयातील निशस्त्रीकरण आणि आंतरराष्ट्रीय सुरक्षा विभागात संयुक्त सचिव म्हणून कार्यरत आहेत.
संयुक्त राष्ट्र निशस्त्रीकरण परिषद
- स्थापना: १९८४
- मुख्यालय: जिनिव्हा (स्वित्झर्लंड)
- सदस्य: ६५ देश
- हा एक बहुराष्ट्रीय मंच आहे आंतरराष्ट्रीय समुदायाद्वारे शस्त्रांच्या वापरावरील नियंत्रण आणि निशस्त्रीकरण यासाठी वाटाघाटी केली जाते.
- संयुक्त राष्ट्रांपासून जरी हा मंच स्वतंत्र असला तरीही इतर अनेक माध्यमातून तो संयुक्त राष्ट्रांशी जोडलेला आहे. हा मंच संयुक्त राष्ट्रांच्या आमसभेला दरवर्षी त्याच्या कामाचा अहवाल सादर करतो.
- जिनिव्हामधील संयुक्त राष्ट्राच्या कार्यालयाचे संचालक हे या मंचाचे पदसिद्ध सरचिटणीस असतात.
रेल्वे मंत्रालयाला स्वच्छता पंधरवड्यातील योगदानासाठी पुरस्कार
- केंद्रीय रेल्वे मंत्रालयाला स्वच्छता पंधरवड्याच्या ‘स्वच्छता ही सेवा’ या श्रेणीमधील योगदानासाठी पुरस्कृत करण्यात आले.
- सरकारी कार्यालये आणि आरोग्य केंद्रामध्ये स्वच्छतेला प्रोत्साहन देण्यासाठी केंद्रीय पेयजल व स्वच्छता मंत्रालयाने हा उपक्रम राबविला होता.
- स्वच्छ भारत अभियानाच्या चौथ्या वर्धापन दिnaच्या निमित्ताने रेल्वे मंत्रालयाला हा पुरस्कार देण्यात आला.
- लोकांना शौचालय बांधणी आणि सार्वजनिक ठिकाणी स्वच्छता राखण्यासाठी प्रोत्साहित करण्याच्या उद्देशाने २०१७मध्ये ‘स्वच्छता ही सेवा’ ही मोहीम सुरू करण्यात आली होती.
स्वच्छ भारत अभियान
- भारत सरकारद्वारे सुरू करण्यात आलेला हा राष्ट्रीय पातळीवरील उपक्रम आहे. या अभियानाचे घोषवाक्य ‘एक कदम स्वच्छता की ओर’ हे आहे.
- महात्मा गांधींच्या वाढदिवसाच्या दिवशी २ ऑक्टोबर २०१४ रोजी या मोहिमेची सुरूवात झाली.
- भारताच्या शहरांच्या, रस्त्यांच्या व भारतातील विविध नद्यांच्या स्वच्छतेसाठी हा उपक्रम सुरु करण्यात आला.
- स्वच्छ भारत अभियानाची सुरुवात ही पूर्वीच्या निर्मल भारत अभियानाची पुनर्रचना करून करण्यात आली आहे.
- स्वच्छ भारत अभियान ग्रामीण आणि शहरी अशा दोन टप्प्यांत विभागण्यात आले आहे.
- ग्रामीण भागात या अभियानाची अंमलबजावणी केंद्रीय पेंयजल व स्वच्छता मंत्रालयाव्दारे तर शहरी भागात केंद्रीय शहरी विकास मंत्रालयाव्दारे करण्यात येते.
मध्यप्रदेशात राष्ट्रीय मानसिक पुनर्वसन संस्थेच्या स्थापनेस मंजुरी
- केंद्रीय मंत्रिमंडळाने राष्ट्रीय मानसिक पुनर्वसन संस्था मध्यप्रदेशमधील सिहोर जिल्ह्यात उभारण्यास मान्यता दिली आहे. यापूर्वी ही संस्था भोपाळ येथे उभारण्याचा निर्णय घेण्यात आला होता.
- मानसिक आरोग्य पुनर्वसन क्षेत्रात देशात अशा प्रकारे उभारण्यात येणारी ही पहिली संस्था असेल.
- या संस्थेची स्थापना सोसायटी नोंदणी अधिनियम, १८६०च्या अंतर्गत केली जाईल. ही संस्था दिव्यांग सशक्तीकरण विभागांतर्गत काम करेल.
- मानसिक आजार ग्रस्त रुग्णांच्या पुनर्वसनासाठी सुविधा उपलब्ध करून देणे, त्यांच्यासाठी धोरण तयार करणे, मानसिक आरोग्य क्षेत्रात अत्याधुनिक संशोधनास चालना देणे, ही या संस्थेची उद्दिष्टे आहेत.
- या संस्थेत मानसिक आरोग्य पुनर्वसन क्षेत्रात १२ अभ्यासक्रमांमध्ये डिप्लोमा, पदवी, पदव्युत्तर आणि एमफिल इत्यादी पदव्या प्रदान करण्यात येतील.
- या संस्थेमुळे मानसिक आरोग्य पुनर्वसन क्षेत्रात मानव संसाधन आणि संशोधन क्षमता उभारणीला मदत होणार आहे.
संजय वर्मा स्पेनमधील भारताचे नवीन राजदूत
- स्पेनमधील भारताचे नवीन राजदूत म्हणून संजय वर्मा यांची नियुक्ती करण्यात आली आहे.
- संजय वर्मा १९९०च्या बॅचचे भारतीय परराष्ट्र सेवेचे अधिकारी आहेत. सध्या ते परराष्ट्र व्यवहार मंत्रालयामध्ये अतिरिक्त सचिव म्हणून कार्यरत आहेत.
- याव्यतिरिक्त अरिंदम बागची यांची क्रोएशिया प्रजासत्ताकमधील भारताचे नवीन राजदूत म्हणून नियुक्त करण्यात आले. ते १९९५च्या बॅचचे भारतीय परराष्ट्र सेवेचे अधिकारी आहेत.
दक्षिण कोरियाचे माजी राष्ट्रध्यक्ष ली म्यूंग बाक यांना शिक्षा
- दक्षिण कोरियाच्या सेऊलस्थित न्यायालयाने देशाचे माजी राष्ट्रध्यक्ष ली म्यूंग बाक यांना भ्रष्टाचाराच्या प्रकरणात १५ वर्षे तुरुंगवासाची शिक्षा सुनावली आहे.
- ली म्यूंग बाक २००८ ते २०१३ दरम्यान दक्षिण कोरियाचे १०वे राष्ट्रध्यक्ष होते. तुरुंगवासाची शिक्षा झालेले ते दक्षिण कोरियाचे चौथे राष्ट्रध्यक्ष आहेत.
- त्यांची उत्तराधिकारी आणि दक्षिण कोरियाच्या पहिल्या महिला राष्ट्रध्यक्ष पार्क ग्युन-हे यांनासुद्धा भ्रष्टाचाराच्या प्रकरणात जन्मठेपेची शिक्षा ठोठावण्यात आली आहे.
पार्श्वभूमी
- ली म्यूंग बाक यांच्यावर सॅमसंग आणि इतर मोठ्या कंपन्यांकडून अवैधरित्या १० दशलक्ष डॉलर्स प्राप्त केल्याचा आरोप आहे.
- याव्यतिरिक्त, ली म्यूंग बाक खाजगी वाहन निर्मात्या कंपनीकडून २१.७७ दशलक्ष डॉलर्सची लाच घेतल्याप्रकरणी दोषी आढळून आले आहेत.
- १५ वर्षे तुरुंगवासाव्यतिरिक्त त्यांना १३ अब्ज वोन (दक्षिण कोरियाचे चलन) इतका दंडही ठोठाविण्यात आला आहे.
ली म्यूंग बाक
- दक्षिण कोरियाचे राजनेता ली म्यूंग बाक यांचा जन्म १९ डिसेंबर १९४१ रोजी झाला. २००८ ते २०१३ दरम्यान ते दक्षिण कोरियाचे १०वे राष्ट्राध्यक्ष होते.
- त्यापूर्वी ते ह्युंडाई अभियांत्रिकी आणि बांधकाम कंपनीचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी होते. १ जुलै २००२ ते ३० जून २००६ दरम्यान ते सेऊलचे महापौर होते.
- डिसेंबर २००७मध्ये झालेल्या राष्ट्राध्यक्ष पदाच्या निवडणुकीत त्यांना ४८.७ टक्के मते मिळाली. २५ फेब्रुवारी २००८ त्यांनी राष्ट्राध्यक्ष पदभार स्वीकारला.
- २२ मार्च २०१८ रोजी त्यांना भ्रष्टाचार, लाच, पदाचा दुरुपयोग आणि कर चोरीच्या प्रकरणात अटक करण्यात आली.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा