चालू घडामोडी : ५ सप्टेंबर

मदर तेरेसा यांना संतपद बहाल

• गरिबांच्या सेवेसाठी जीवन समर्पित केलेल्या व शांततेसाठी नोबेल पुरस्कार मिळवणाऱ्या मदर तेरेसा यांना ४ सप्टेंबर रोजी संतपद बहाल करण्यात आले.
• रोमन कॅथॉलिक ख्रिश्चनांचे सर्वोच्च धर्मगुरू पोप फ्रान्सिस यांनी व्हॅटिकन सिटी सेंट पीटर्स स्केअर येथे झालेल्या कार्यक्रमात तेरेसा यांना संतपद बहाल केले.
• या कार्यक्रमाला परराष्ट्रमंत्री सुषमा स्वराज, दिल्लीचे मुख्यमंत्री अरविंद केजरीवाल, पश्चिम बंगालच्या मुख्यमंत्री ममता बॅनर्जी, आर्चबिशप थॉमस डिसूझा आदी मान्यवर हजर होते. 

 मदर तेरेसा यांना संतपद का? 

• संतपद बहाल करण्यासाठी मृत्यूनंतर दोन चमत्कार केल्याचे सिद्ध होणे आवश्यक असते.
• मदर तेरेसा यांच्यामुळे १९९८मध्ये मोनिका बेसरा नामक बंगाली आदिवासी महिलेच्या गर्भाशयाच्या गाठीचा आजार बरा झाला होता.
• २००३मध्ये एका सोहळ्यात पोप जॉन पॉल द्वितीय यांनी तेरेसा यांच्या पहिल्या चमत्काराला मान्यता दिली होती.
• २००८मध्ये ब्राझीलमधील एका व्यक्तीचा मेंदूचा कर्करोग तेरेसा यांच्या आधीच्या प्रार्थनांच्या परिणामस्वरूप बरा झाल्याचे मानण्यात आले.
• त्यांच्या या दुसऱ्या चमत्काराला व्हॅटिकनने डिसेंबर २०१५ मध्ये मान्यता दिली होती.

 मदर तेरेसा कार्याचा आढावा 

• १९१० : मेसिडोनिया येथे जन्म.
• १९२६ : नन म्हणून कार्यास सुरवात.
• १९२९ : कोलकत्याला येत शिक्षकी पेशा स्वीकारला (भूगोल विषयाच्या अध्यापिका).
• १९४६ : मिशनरीज ऑफ चॅरिटी संस्थेची स्थापना.
• १९५१ : भारताचे नागरिकत्व मिळाले. मरणोन्मुख लोकांसाठी निवारा सुरू केला.
• १९६५ : पोप पॉल सहावे यांच्याकडून कामाची अधिकृत दखल. 
• १९७९ : नोबेल शांतता पुरस्कार.
• १९९७ : सिस्टर निर्मला यांच्याकडे कार्यभार सोपविला.
• सप्टेंबर १९९७ : कोलकत्यात ह्रदयविकाराने निधन.
• ऑक्टोबर २००३ : मदर तेरेसा यांच्यावर दैवीकृपा असल्याचे पोप यांच्याकडून जाहीर.
• २०१५ : संतपद बहाल करण्याची प्रक्रिया पोप फ्रान्सिस यांच्याकडून खुली.
• ४ सप्टेंबर २०१६ : संतपद बहाल करण्यात आले.

जलविद्युत प्रकल्पांना अपारंपरिक ऊर्जेचा दर्जा मिळणार

• देशातील सर्व जलविद्युत प्रकल्पांना अपारंपरिक ऊर्जेचा दर्जा देण्याबाबत केंद्रीय वीज प्राधिकरणाने ऊर्जा मंत्रालयाला शिफारस केली आहे.
• जलविद्युत प्रकल्पांना अपारंपरिक ऊर्जेचा दर्जा देण्यासाठी २५ मेगावॉटची मर्यादा आहे.
• ही मर्यादा काढून टाकावी व मोठ्यात मोठ्या जलविद्युत प्रकल्पाला अपारंपरिक ऊर्जेचा दर्जा द्यावी, अशी शिफारस उर्जा मंत्रालयाकडे करण्यात आली आहे.
• जलविद्युत प्रकल्पांना अपारंपरिक दर्जा मिळाल्यास गुंतवणूकदारांचा ओढा त्याकडे वाढणार आहे.

माशांच्या प्रजातीला बराक ओबामा यांचे नाव

• प्रशांत महासागरातील कुरे प्रवाळात सापडलेल्या माशांच्या नव्या प्रजातीला शास्त्रज्ञांनी अमेरिकेचे अध्यक्ष बराक ओबामा यांचे नाव दिले आहे.
• हे मासे सापडलेल्या पपहनौमोकुअकी मरिन नॅशनल मॉन्युमेंटच्या वाढीसाठी ओबामा यांनी आश्वासन दिल्याने त्यांचे नाव या माशांना देण्यात आले.
• गडद तपकिरी लाल आणि सोनेरी रंगाचे हे मासे टोसानोईड्‌स प्रजातीच्या पोटजातीतील आहेत.
• कुरे येथे गेलेल्या संशोधकांना जून महिन्यात हे मासे पहिल्यांदा सुमारे ३०० फूट खाली आढळले.
• टोसानोईड्‌स प्रजातीचा सदस्य असलेली आणि जपानबाहेर सापडलेली ही पहिलीच प्रजाती आहे.
• ओबामा यांचे नाव माशांच्या प्रजातीला देण्याची ही पहिलीच वेळ नसून, यापूर्वी २०१२मध्येही अमेरिकेतील डक नदी आणि बफेलो नदी येथे आढळलेल्या एका प्रजातीला ‘इथेओस्टोमा ओबामा’ असे नाव देण्यात आले होते.

 पपहनौमोकुअकी मरिन नॅशनल मॉन्युमेंट 

• जागतिक वारसा यादीत नोंद असलेल्या पपहनौमोकुअकी मरिन नॅशनल मॉन्युमेंट येथेच हे मासे आढळत असल्याचेही शास्त्रज्ञांनी सांगितले.
• १ लाख ५१ हजार किलोमीटर परिसरात पसरलेल्या या विस्तीर्ण जागेत दहा बेटांसह अनेक प्रवाळांचा समावेश आहे.
• हे स्थळ म्हणजे जगातील सर्वाधिक संरक्षित असलेला जमिनीचा किंवा पाण्याचा भूभाग आहे.
• येथे अनेक सीबर्ड, नामशेष होण्याच्या मार्गावरील कासवे आणि मॉंक सीलचे घर आहे. यामध्ये सुमारे सात हजारांहून अधिक प्रजातींचा समावेश आहे. 

ई-कचऱ्यातून ऑलिंपिक पदके

• २०२०मध्ये जपानमध्ये होणाऱ्या ऑलिंपिक स्पर्धेसाठी निर्माण केली जाणारी पदके ई-कचऱ्यातून निर्माण करण्याचा प्रस्ताव आयोजकांनी सरकारला दिला आहे.
• साधारणतः ऑलिंपिक स्पर्धेत दिली जाणारी पदके ही धातूंचा उपयोग करून बनवली जातात.
• तंत्रज्ञानाचा शोध आणि वापर याच्यात एक पाऊल पुढे असणाऱ्या जपानने पदकाच्या निर्मितीसाठी ई-कचऱ्याचा उपयोग करून घेण्याचे ठरवले आहे.
• ई-कचऱ्यावर पुनःप्रक्रिया करण्यात आशियामध्ये जपान आघाडीवर आहे. 
• जपानमध्ये साधारण दरवर्षी साडेसहा लाख टन इतकी इलेक्ट्रॉनिक उपकरणे खराब म्हणून फेकून दिली जातात. यावर प्रकिया करून साधारण एक लाख टन धातू ते परत मिळवतात.
• त्यामुळे २०२०च्या पदकासाठी त्यांना अधिक ई-कचऱ्याची गरज भासणार असून, त्यासाठी ते विविध देश किंवा कंपन्यांना ई-कचरा साठविण्याचे आवाहन करणार आहेत.

---