चालू घडामोडी : ३ ऑक्टोबर

भौतिकशास्त्राचे नोबेल पुरस्कार जाहीर

• रेनर वेईस, बॅरी बॅरीश, कीप थॉर्न या संशोधकांना गुरुत्वीय लहरींच्या संशोधनासाठी यंदाचे भौतिकशास्त्राचे नोबेल पुरस्कार जाहीर झाले आहे.
• वैद्यकशास्त्रापाठोपाठ भौतिकशास्त्रातील नोबेल पुरस्काराचे मानकरी ठरलेले तिन्ही संशोधक हे अमेरिकेचे आहेत.
• १९१६मध्ये अल्बर्ट आइन्स्टाइन यांनी गुरुत्त्वीय लहरी अस्तित्त्वात असाव्यात, असे व्यापक सापेक्षतावादाच्या सिद्धांताच्या आधारे म्हटले होते.
• गेली अनेक वर्षे सर्व जगभरामध्ये गुरुत्वीय लहरींच्या शोधाच्या दिशेने प्रयत्न चालविले होते त्याला सप्टेंबर २०१५मध्ये अमेरिकेत लायगो (लेसर इंटरफेरोमिटर ग्रॅव्हिटेशनल वेव्ह ऑब्झर्व्हेटरी) प्रकल्पामध्ये यश मिळाले.
• यामध्ये दोन कृष्णविवरांच्या टकरीतून गुरुत्वीय लहरी निर्माण झाल्याची नोंद लायगोमध्ये झाली होती. फेब्रुवारी २०१६मध्ये या लहरी सापडल्याची घोषणा करण्यात आली होती.
• लायगोच्या ज्या उपकरणाद्वारे या लहरींचा शोध लावण्यात आला ती उपकरणे अमेरिकेमध्ये लिविंगस्टन, लुझियाना आणि हॅनफोर्ड, वॉशिंग्टन या ठिकाणी उभी करण्यात आली आहेत.
• लायगोच्या लायगो सायंटिफिक कोलॅबोरेशन या संशोधन प्रकल्पामध्ये गेली सुमारे ३० वर्ष काम करणाऱ्या १४ देशांमधील हजाराहून अधिक संशोधकांनी या संशोधनात योगदान दिले आहे.
• १९८०साली संशोधक रायनेर वाएस, रिचर्ड फेइन्मन, किप थॉर्न यांनी लायगोची कल्पना मांडली होती. या कल्पनेतून विकसीत झालेल्या एल आकाराच्या उपकरणाने गुरुत्वाकर्षणाच्या लहरींचे अस्तित्व शोधले. 
• या तिघांनी हे संशोधन पूर्णत्वास नेले आणि शेवटी गुरुत्वीय लहरींवर शिक्कामोर्तब झाले. यासाठी तिघांना नोबेल पुरस्कार देण्यात येणार आहे.

 या संशोधनातील भारतीयांचे योगदान 

• भारतामधील ९ संस्थांमधील एकूण ३७ भारतीय वैज्ञानिकांनी हे संशोधन मांडण्यासाठी लिहिण्यात आलेल्या शोधनिबंधामध्ये महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे.
• यामध्ये पुणे शहरामधील खगोलविज्ञान व खगोलभौतिक या क्षेत्रांत संशोधन करणाऱ्या ‘आयुका’ संस्थेमधील वैज्ञानिकांचा सिंहाचा वाटा आहे.
• आयुकामधील सुमारे १२ भारतीय वैज्ञानिक या संशोधनासाठी लिहिण्यात आलेल्या पहिल्या शोधनिबंधाचे सहलेखक होते.
• आयुका संस्थेतील ज्येष्ठ खगोल भौतिक शास्त्रज्ञ संजीव धुरंदर यांचा यामध्ये मोलाचा वाटा आहे.

ओबीसीमधील जातींच्या वर्गीकरणासाठी आयोग स्थापन

• केंद्रीय यादीत समाविष्ट असलेल्या अन्य मागासवर्गांमध्ये (ओबीसी) मोडणाऱ्या सर्व जातींचे पोटवर्गीकरण करण्यासाठी राष्ट्रपती रामनाथ कोविंद यांनी एका घटनात्मक आयोगाची स्थापना केली आहे.
• ओबीसीमध्ये मोडणाऱ्या सर्व जातींना आरक्षणाचे फायदे समन्यायी पद्धतीने देता यावेत हा या आयोगाच्या स्थापनेमागील मुख्य उद्देश आहे.
• हा आयोग राज्यघटनेच्या अनुच्छेद ३४०अन्वये नेमण्यात आला असून दिल्ली उच्च न्यायालयाचे निवृत्त मुख्य न्यायाधीश जी. रोहिणी हे या आयोगाचे अध्यक्ष असतील.
• भारतीय वंशशास्त्रीय सर्वेक्षण संचालक व जनगणना महानिबंधक हे या आयोगाचे पदसिद्ध सदस्य असतील. केंद्रीय सामाजिक न्याय खात्याचे सहसचिव आयोगाचे पदसिद्ध सचिव म्हणून काम पाहतील.
• याखेरीज डॉ. ए.के. बजाज यांची आयोगाचे सदस्य म्हणून नेमणूक करण्यात आली आहे.
• अध्यक्षांनी कार्यभार स्वीकारल्यापासून तीन महिन्यात आयोगाने सरकारला अहवाल देणे अपेक्षित आहे.

 आयोगाची कार्यकक्षा 

• ओबीसीआरक्षणाचे लाभ त्यातील विविध जातींना व पोटजातींना कसे अन्याय्य पद्धतीने मिळतात याचा अभ्यास करणे.
• ‘ओबीसीं’मध्ये मोडणाऱ्या पोटजातींचे वर्गीकरण करणे.
• आरक्षणाचे लाभ त्या सर्व जातींना समन्यायी पद्धतीने देण्यासाठी कोणते निकष व पद्धत वापरावी याची शिफारस करणे.

पीएमएलच्या अध्यक्षपदी पुन्हा नवाझ शरीफ

• पाकिस्तानचे माजी पंतप्रधान नवाझ शरीफ यांची सत्ताधारी पक्ष असलेल्या पाकिस्तान मुस्लिम लीग (नवाझ)च्या अध्यक्षपदी पुन्हा निवड करण्यात आली आहे.
• पाकिस्तानातील नवीन कायद्यानुसार अयोग्य घोषित करण्यात आलेला लोकप्रतिनिधी कोणत्याही राजकीय पक्षाच्या अध्यक्षपदी विराजमान होऊ शकतो. त्यामुळेच शरीफ यांना पुन्हा पक्षाची धुरा सांभाळण्याची जबाबदारी मिळाली आहे.
• पनामा पेपर्स घोटाळा प्रकरणात शरीफ यांना पंतप्रधानपदावरून पायउतार व्हावे लागले होते. पाकिस्तानच्या सर्वोच्च न्यायालयाने त्यांना अपात्र ठरवले होते.
• जुलैमध्ये शरीफ यांनी पंतप्रधानपदाचा राजीनामा दिला होता. तसेच सत्ताधारी पक्ष पाकिस्तान मुस्लिम लीग नवाझचे अध्यक्षपदही सोडावे लागले होते.

मल्ल्याला लंडनमध्ये अटक व जामीन

• बँकांचे ९ हजार कोटी रुपयांचे कर्ज थकवून परदेशात पसार झालेल्या मद्यसम्राट विजय मल्ल्याला आर्थिक अफरातफर प्रकरणी लंडनमध्ये अटक करण्यात आली.
• अटक करण्यात आल्यानंतर काही वेळातच विजय मल्ल्याला जामीनदेखील मंजूर करण्यात आला. सक्तवसुली संचलनालयाने केलेल्या विनंतीनंतर ही अटकेची कारवाई करण्यात आली आहे.
• विजय मल्ल्याला अटक करण्यात येण्याची ही दुसरी वेळ होती. याआधी १३ जून रोजी विजय मल्ल्याला अटक करण्यात आली होती.
• भारताने विजय मल्ल्याचे भारतात प्रत्यार्पण करण्याची विनंती केल्यानंतर ही अटकेची कारवाई झाली होती. मात्र त्यावेळीही अटक झाल्यानंतर लगेचच जामीन मंजूर झाला होता.
• मल्ल्याच्या किंगफिशर एअरलाईन्ससाठी स्टेट बँकेसह १७ बँकांनी कर्ज दिले होते. स्टेट बँक या सर्व बँकांचे नेतृत्व करत आहे. सर्व बँकांचे मिळून सुमारे ९००० करोड रुपये किंगफिशर एअरलाईन्सने थकवले आहेत.

---